DEPREM VE ÇOCUK
Hem çocuklar hem de yetişkinler için travmatik bir yaşam olayı olan deprem sonrasında sarsıcı etkiler yaşanmaktadır. Yetişkin bireylerin üstesinden gelmekte güçlük çektiği, desteğe ihtiyaç duyduğu bu kaotik süreçte çocukların aldığı zarar daha fazla olacaktır. Bu etkinin büyüklüğü ; depremi nerede, kiminle nasıl yaşadığına, depremin şiddetine, süresine, çocuğa / ailesine deprem sırasında ve sonrasında ne olduğuna, çocuğun mizacına ve yaşına, önceki deneyimlerine göre değişiklik göstermektedir. Çocuklarda yaşamış oldukları depremin hemen ardından ya da bir süre sonra bir takım psikolojik sıkıntılar gözlenebilir. Alt ıslatma, içe kapanma, parmak emme, kabuslar, yalnız yatmaktan korkma, ebeveynlerinin yanından hiç ayrılmama, öfke nöbetleri gibi davranışlara rastlanabilir.
Ebeveynler Neler Yapabilir?
Depremden kaynaklanan kaybetme korkusunun ya da çeşitli kaygıların çocuğun kendisini güvende hissettikçe azalması beklenir ve gözlenir. Deprem sonrası çocukların kendilerini yeniden güvende hissetmeleri için anne ve babalara önemli görevler düşmektedir. Ebeveyn olarak deprem sonrası süreçte çocuklarınızın iyi oluş halleri için endişelenmeniz oldukça normaldir. Öncelikle, bu dönemin sizler için de zor olduğunu kabul ederek, hem kendiniz hem de aileniz için yapabilecekleriniz olduğunu unutmayalım. Kendi duygularınızı dinleyin ve kabul edin, iyi oluş halinize önem verin. Sizin iyi oluşunuz çocuğunuzu da olumlu yönde etkileyecektir. Çocuğun yaşanılan doğal afetle ilgili ilk bilgiyi temel bakım veren kişilerden alması gerekmektedir. Ebeveynin kendi stabilizasyonunu sağladıktan sonra çocuğuna yaş dönemi ve gelişim özellikleri dikkate alınarak deprem hakkında bilgi vermesinde fayda vardır. Deprem hakkında bilgi verildikten sonra çocuğa güvende olduğu ve ebeveynleri olarak onları korudukları söylenmelidir. Bu bilgiler sırasında abartılı güven vermekten kaçınılmalı, gerçek ve net bilgiler verilmelidir. Temel bakım veren kişilerin bu konuşmayı yaparken sakin ve güvenli ses tonu çok önemlidir. Bu sırada çocukların sordukları sorulara kısa ve net yanıtlar verilmeli ,gereksiz ayrıntılara girip çocukların kaygı düzeyleri daha da arttırılmamalıdır.
Deprem sonrası çocukların kendilerini yeniden güvende hissetmeleri için dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
· Çocuğunuzla yaşanılanları konuşmaktan çekinmeyin ve çocukların kaygılarını gidermek için sordukları sorulara sakin,kısa,dürüst ve net cevaplar vererek zaman ayırın. Duyduğu yanlış bilgileri düzeltin, aynı zamanda çocuğunuza da fikir ve görüşlerini sorun.
· Çocukların deprem sonrası, gazetelerde, internet, radyo ve televizyonda yayınlanan deprem haberlerine maruz kalmasını önleyin. Görsel ya da işitsel yayın organlarında çocukların karşılaşacakları şeyleri kontrol edemeyeceğiniz için sınırlandırmak ve erişimlerini engellemek daha iyi olacaktır.
· Ebeveynlerin olaylara verdikleri tepkiler çocuklar için adeta yol gösterici niteliktedir. Çocuklar ebeveynlerini rol model alırlar. Bu nedenle ebeveynlerin stresli durumlarda kendi kaygılarının farkında olmaları ve duygularını yönetebilmeleri çocuklara iyi yönde rol model oluşturacaktır. Olay hiç yaşanmamış gibi davranmamak, duyguları kabul ve ifade etmek de iyi rehberliğin parçasıdır.
· Çocukların güvende hissetmelerine yardımcı olacak bilgiler verin. Bir artçı sarsıntı sırasında çocuklara ne yapmaları gerektiğini gösterin ve düzenli aralıklarla tekrarlayın. Uygulayabilecekleri önlemleri bilmeleri, olay üstünde kontrole sahip olduklarını hissettirecek ve endişelerinin azalmasına yardımcı olacaktır.
· Çocuk eve tekrar girme konusunda isteksizse yavaş yavaş alıştırmaya çalışın. Çocuğun tutumu karşında ebeveynin umursamaz, küçümseyici, sert, yok sayan bir tutum sergilememesi gerekir. Yetişkinler çocuğun duygularını ve kaygılarını anlamaya çalışmalı, zorlayıcı tavırlarda bulunulmamalıdır. Çocuk rahatlatılmalı ve kademeli olarak eve girmesi sağlanmalıdır.
· Çocukların yaşadıklarını, hissettiklerini resimle ifade etmesi, oyunlara yansıtması, fiziksel aktivitelerde bulunması, nefes egzersizleri yapması kaygılarını azaltmaya yardımcı olacaktır. Bu amaçla çocuklarınıza imkanlarınız doğrultusunda aktiviteler yaptırarak duygularını açığa çıkarmalarına fırsat verin.
· Böyle dönemlerde çocuğun uykuya dalmakta güçlük çekmesi veya dalsa bile gece sık sık uyanması nedeniyle uyku kalitesi ve hijyeni bozulmuş olabilir. Ebeveynlerin bunun bir duygusal ihtiyaç olduğunu bilerek davranması gerekir. Bu durumda anne ve babanın yapması gereken ne kendini çocuktan uzak tutacak ne de çocuğun yapışık olmasını sağlamayacak şekilde davranmaktır.
· Çocuklar günlük rutinleri devam ettiği sürece kendilerini daha güvende hissederler.Olabildiğince günlük rutinlerine bağlı kalın.(Uyku saati,yemek saati,kitap okuma saati,oyun saati gibi)
· İmkanlar doğrultusunda arkadaşlarıyla iletişime geçmelerini sağlamak, onların güvende olduklarını bilmeleri çocukları rahatlatacaktır.Yüzyüze görüşme fırsatı yoksa bile en azından telefonla iletişime geçmelerine fırsat vererek duygularını paylaşmalarına, kendilerini ifade etmelerine ve de yalnız olmadıkları hissini anlamalarına yardımcı olun.
· Çocukları kontrol edemediğiniz yetişkin konuşmalarına maruz bırakmayınız.. Çocuklar duyduklarını yanlış yorumlayabilir ve anlamlandıramadıkları şeyler hakkında gereksiz yere dehşete kapılabilirler.
· Çocuklarınıza zor süreçlerin biteceği ve herşeyin tekrar normale döneceği ile ilgili konuşmalar yaparak rahatlamalarını sağlayın. Pozitif ve iyimser bir bakış açısı çocukların dünyadaki ve etraflarındaki güzel şeyleri görmesine yardımcı olur.Unutmayın ki sizler geleceğe umutla bakarsanız ve güzel şeyler hayal ederseniz çocuklarınız da aynısını yapacaktır. Gelecek için hayal kurmaktan ve umut etmekten vazgeçmeyin…
Psikolog S.Seda Ovayolu
Kaynak: https://www.nctsn.org/sites/default/files/resources//parents_guidelines_for_helping_c hildren_after_an_earthquake.pdf